مقدمه: زیر بنای مدیریت بحران و سوانح طبیعی بر پیش آگاهی قبل از وقوع رخداد بنا نهاده شده است. اتخاد تمهیدات لازم برای کاهش ریسک مخاطرات اقلیمی همواره مورد توجه بوده است. هر ساله مخاطرات مختلفی در ایران رخ میدهد. مخاطرات اقلیمی براساس چشماندازهای جغرافیایی هر منطقه از کشور، با ریسک مالی و جانی خاصی همراه میباشند. در منطقۀ جنوب شرق ایران با توجه به موقعیت جغرافیایی و چشمانداز طبیعی منطقه، مخاطرات دمایی بیشتر خودنمایی میکنند. تحقیق حاضر با هدف بررسی و تعیین الگوی مکانی مخاطرات دمایی براساس تحلیلهای مکانی در محیط سامانۀ اطلاعات جغرافیایی انجام شده است.
روش: این مطالعه از نوع تحقیقات کاربردی با روش اسنادی- آماری میباشد. در این خصوص از پایگاه دادۀ بلندمدت کمینهها و بیشینههای دمایی ایستگاههای هواشناسی در دوره آماری (1394-1379) به منظور سنجش مخاطرات دمایی شامل امواج گرمایی (شدید، متوسط، ضعیف، مجموع)، سوزباد (شدید، متوسط، ضعیف ومجموع) و یخبندان (تابشی، وزشی و مجموع) استفاده گردید. در ادامۀ رابطۀ بین مخاطرات دمایی و شرایط جغرافیایی براساس مدل همبستگی پیرسون در محیط نرمافزار SPSS بررسی گردید و سپس با استفاده از قابلیتهای سامانه اطلاعات جغرافیایی(GIS)، مناطق با مخاطرات دمایی یکسان به صورت پهنههای مختلف مشخص شد.
یافته ها: نتایج نشان داد که بالاترین رخداد مخاطرۀ امواج گرمایی شدید در شمال استان سیستان و بلوچستان در منطقه زابل و زهک رخ داده است. بالاترین فراوانی وقوع مخاطره سوزباد، در بخش مرکزی استان متمایل به شمال شرق با محوریت ایستگاههای زاهدان و خاش مشاهده شد. بیشترین تراکم وقوع مخاطرۀ یخبندانهای تابشی در ناحیه شرقی استان منطبق بر محور زاهدان، خاش و سراوان بوده است. در نواحی شرقی و مرکزی منطقۀ سیستان و بلوچستان، رخدادهای بیشتری از انواع یخبندان را تجربه میکنند. از شمال به جنوب منطقه از فراوانی و شدت یخبندانها کاسته میشود.
نتیجه گیری: وقوع مخاطرات دمایی یکی از ویژگیهای بارز مناطق خشک میباشد. مخاطرات دمایی بهخصوص امواج گرمایی و سوزبادها تابع مؤلفههای مکان هستند و با تغییرات عرض جغرافیایی و ارتفاع رفتار متغیری از خود نشان میدهند. بهطوری که زاهک و زابل بیشترین امواج گرمایی با ارتفاع کمتر و خاش و زاهدان بیشترین سوزبادها را دارند. مناطق نزدیک به نوار ساحلی مانند نیکشهر و چابهار از مخاطرات دمایی کمتری برخوردارند. شناسایی و تعیین الگوی فضایی مخاطرات دمایی برای اتخاذ تصمیمهای کارآمد و پیادهسازی برنامههای پیشگیرانۀ قبل از وقوع بحران حائز اهمیت است.
بازنشر اطلاعات | |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |